Wat is een rite? zei de kleine prins.
Dat is ook weer zo’n vergeten begrip, zei de vos.
Een rite maakt dat de ene dag verschilt van alle andere dagen,
het ene uur van alle andere uren.

Antoine de Saint-Exupéry, De Kleine Prins

En dat is precies waarom rituelen in coaching zo goed werken.

En helemaal niet zweverig zijn, zoals de vragensteller zich afvraagt.
Over rituelen kan ik hele verhalen vertellen!
Misschien gebruik je wel meer rituelen dan je denkt.
Zo vierden wij op 6 januari nog Driekoningen!
Het is één van de tradities of gewoonten die ik heb overgenomen uit mijn gezin van herkomst.
We sluiten de kerstvakantie af met nog één keer een bijzondere dag.
Daarna gaat alles weer zoals altijd.
Grip krijgen op ruimte, tijd en willekeur van het lot
Of je het nu viert of niet. Of je de traditie van de boon en de kroon kent of niet. Driekoningen is in onze cultuur een mijlpaal, een markering in de tijd. Een traditie, een gebruik, een ritueel. Het klinkt ouderwets, maar je kunt er meer aan hebben dan je denkt.Antropologisch gezien hebben mensen altijd naar manieren gezocht om zich te verhouden tot datgene wat ze niet zomaar kunnen controleren en waarvoor ze soms niet eens woorden hebben: de tijd, ruimte en de kosmos (het lot) (Danielle Braun & Jitske Kramer, De Corporate Tribe, 2015). Dan komen de gebruiken en rituelen om de hoek kijken. Uit religie en sociale verbanden stammen veel rituelen waar mensen tegenwoordig afscheid van hebben genomen. Toch is er onverminderd behoefte aan het uiting geven aan ‘dat waar geen woorden voor zijn’. Daarvoor komen nieuwe rituelen in de plaats.De fysieke ruimte heeft invloed op je stemming en gedrag. Het regelmatig opzoeken van een ruimte waarin jij je bijzonder prettig voelt is al een vorm van ritueel. Denk aan de natuur, een bepaald gebouw, een kamer in je huis…

Hoe is dat op je werk? Welke invloed heeft deze fysieke ruimte en kun je daarin verbeteringen doorvoeren?

Tijd is een bijzonder concept. Wij leven in onze maatschappij volgens de klok, maar ook onze activiteiten geven ritme aan de dag. Niet iedereen is ook al geland en mentaal aanwezig als het ’tijd’ is voor de vergadering… Creatieve processen laten zich zelden afdwingen op een bepaald moment. Je hebt ochtend- en avondmensen. Om maar eens een paar zaken te noemen die het concept van de klok doorkruisen.

Hoe kun je meer rekening houden met jouw persoonlijke ritme of dat van je team of organisatie? Werk eens een dag zonder klok en kijk wat dat oplevert.

Het lot, het onverklaarbare is in onze maakbare samenleving misschien wel het moeilijkst te aanvaarden. In onze zoektocht naar persoonlijk geluk accepteren we bijna geen tegenslag. Het is precies waar psychiaters als Damiaan Denys en Dirk de Wachter ons op wijzen. Lijden en tegenslag hoort bij het leven. Het gaat erom hoe je ermee omgaat.
Rituelen zijn er om overgangen van de ene naar de andere situatie te markeren. Positief en negatief. Het kan spanningen verminderen, bijzondere gebeurtenissen onderstrepen. We kennen allemaal gebruiken en rituelen rondom levensgebeurtenissen. Maar denk ook eens aan het vieren van een sportieve prestatie, het binnenhalen van een grote order op je werk of een personeelsfeest na een reorganisatie.
Welke gebeurtenissen in jouw leven of in jouw team zijn de moeite waard om gevierd te worden? Welke gebeurtenissen leveren spanningen of tegenstellingen op en hebben baat bij een of ander symbool of gebruik? Welke activiteiten in je werk of privé kun je gebruiken om verbinding tussen mensen te creëeren?

Maak je eigen ritueel
Rituelen zijn er in soorten en maten. Soms zijn ze verbonden aan grootse gebeurtenissen in een mensenleven, zoals een bruiloft of overlijden. Soms behoren ze tot een cultuur of geloofstraditie of gebruik in een familie. Soms zijn ze nieuw bedacht. Rituelen kunnen helpen om verbinding te maken met anderen of om de voortgang in de tijd te markeren. Kleine rituelen kunnen je door de dag helpen en structuur geven.

koffie met iets lekkers / lustrum vieren / vuurtje stoken op de kortste dag / liedje zingen en trakteren op je verjaardag / stille tocht

Rituelen kunnen ook een belangrijke rol spelen bij het realiseren van je doelen of doorvoeren van veranderingen. Welke rituelen zijn er al in jouw team of organisatie? Kun je ze nadrukkelijker inzetten? Welke zou je passend vinden om in te voeren? Welke momenten in het jaar zijn voor jou persoonlijk belangrijk genoeg om te benadrukken? Wat biedt jou houvast in roerige tijden?

Al schrijvend realiseer ik mij dat ik veel meer rituelen (in mijn gezin) gebruik dan ik dacht:

  • mijn eigen verjaardag 1x in de 5 jaar vieren (al sinds mijn 25e)
  • mijn dochter sluit het jaar af door met vriendinnen te eten en te logeren
  • champagne opentrekken bij het behalen van een doelstelling in mijn bedrijf
  • mezelf ‘een bonus’ uitkeren op het einde van het jaar
  • etherische olie gebruiken in mijn coachruimte
  • sjaaltje meenemen uit een (bijzonder) vakantieland
  • met Dodenherdenking stil zijn (en daar ben ik me al de hele dag bewust van)
  • op de kortste dag met vrienden een vuurtje stoken en hapjes eten
  • een sieraad krijgen als je moeder wordt / volwassen wordt
  • een jaarlijkse lunch met familie ter nagedachtenis aan onze overleden ouders
  • 6 weken na iemands overlijden een bloemetje / kaartje sturen aan de familie

En dan vergeet ik er vast nog een aantal…
Misschien brengen ze je op een idee voor je eigen ritueel.

Uit onderzoek blijkt dat rituelen meer impact hebben als ze een aantal kenmerken hebben:

  1.  Zorg dat er een of andere herhaling in zit. In aantal keren iets doen, altijd op dezelfde dag of tijdstip of uit een vaste volgorde in handelingen bestaat.
  2. Spreek zoveel mogelijk zintuigen aan en maak je ritueel daarom compleet met geluid, geur, kleur en smaak. Samen eten heeft niet voor niets zo’n sterk effect.
  3. Gebruik symbolen om betekenis te geven aan je ritueel. Water om te zuiveren of een kaars om licht en warmte te brengen. Een voorwerp dat staat voor een eigenschap.
  4. Betrek mensen bij het ritueel. Laat ze een handeling verrichten. Benadruk bijvoorbeeld de rol die iemand in het team heeft (de oudste, de jongste)
  5. Houd het klein en flexibel. Laat ruimte voor improvisatie en maak het tot iets dat makkelijk te herhalen valt.

(bronnen: Christine Legare & André Souza, A Cognitive Psychological Account of Reasoning about Ritual Efficacy, 2016; Kathleen Vohs, Rituals improve the experience of consumption, 2012; Ellen Galinsky, Ask the Children, 2000)

Zo bezien is het niet gek dat het ritueel van Driekoningen in ons gezin al zo lang stand houdt. Er zitten veel elementen uit het bovenstaande rijtje in.

Welk ritueel ga jij bedenken om in 2021 in te zetten?
Ik hoor het graag. Wie weet brengt het mij weer op een idee om mijn lijstje mee aan te vullen!

Met #50coaching beantwoord ik iedere week een vraag over coaching en persoonlijke ontwikkeling.
Ik nodig je uit om dit ook te doen en te delen. Heb jij een vraag die je beantwoord wil zien? Stuur me die dan gerust.
Ik ben benieuwd naar de inzichten die ons dat oplevert dit jaar.